Betuwepad, etappe – 4
We wandelen van Culemborg via Beusichem en Ravenswaaij naar naar de Prinses Marijkesluizen nabij Rijswijk (Gld).
We beginnen de wandeling bij het station van Culemborg.
Molen “De Hoop”.
Stadsmuur Culemborg
Vrijstaand betonnen hoogreliëf van een groep mensen die naar een vrouw met drie kleine kinderen kijkt. Het beeld is geplaatst ter gelegenheid van het 650 jarig bestaan van de stad Culemborg. Aanleiding voor dit kunstwerk was het het 600-jarig bestaan van Culemborg, dat in 1993 werd gevierd. In 1318 kreeg Culemborg stadsrechten.
Voormalige Synagoge van Culemborg
De synagoge is 1867 voor negenduizend gulden in gebouwd en werd in juli 1868 ingewijd. Daarvoor had er al een synagoge gestaan die vanaf 1790 in gebruik is geweest. De synagoge is zoals gebruikelijk bij synagoges gericht op het oosten richting Jeruzalem. Langs de boog om de ingang staat de Hebreeuwse tekst:
כִּי בֵיתִי בֵּית תְּפִלָּה יִקָּרֵא לְכָל הָעַמִּים (Jesaja 56:7) met de volgende betekenis: Want mijn huis zal een gebedshuis genoemd worden voor alle volken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de Duitse bezetter de synagoge als stal gebruikt. Na de Tweede Wereldoorlog zijn er slechts veertien Culemborgse joden teruggekeerd. De overige joden waren omgekomen in de Holocaust. Als gevolg hiervan is in 1947 de joodse gemeente van Culemborg bij de Utrechtse joodse gemeente gevoegd. Op 15 december 1949 is de synagoge verkocht, nadat er eerst nog een meubelfabriek in was gevestigd. Wat er met het oorspronkelijke interieur van de synagoge is gebeurd is onbekend. Op 1 juni 1950 werd de voormalige synagoge ingewijd tot een gereformeerde kerk. De voormalige synagoge doet tegenwoordig dienst als Nederlandse-Gereformeerde kerk.
Herinneringstegel voor het hekwerk van de synagoge aan de in de Tweede Wereldoorlog omgekomen joden.
31juli 1868 Inwijding van de synagoge te Culemborg 1942 – 1943 Bijna alle Joodse gezinnen worden gedeporteerd en vermoord Auschwitz – Sobibor
31 juli 1947 De gemeente wordt opgeheven er zijn te weinig leden
Joods monument als eerbetoon aan deze bevolkingsgroep die verdwenen is als gevolg van intolerantie
De gedachte achter het monument: Het monument is opgericht als eerbetoon aan deze bevolkingsgroep die verdwenen is als gevolg van intolerantie. Door het geplaatste monument willen we u laten stilstaan hoe intolerantie de samenleving ontwricht. “We willen u op deze plek laten nadenken over tolerantie en intolerantie in onze samenleving”. De woorden ‘Verleden’, ‘Heden’ en ‘Toekomst’ zijn verticaal in steen gebeiteld, terwijl op het geroeste metaal ‘Mensen haten als ze niet begrijpen’ is te lezen.
De Lanxmeerpoort
De Binnenpoort of Lanxmeerpoort, is de enige nog staande stadspoort in de vestingstad Culemborg. De oorspronkelijk ‘Lanxmeerpoort’ uit 1318 hoort bij de ommuring van het oudste stadsdeel rondom het grote marktplein. De muren boden bescherming tegen rondtrekkende bendes en het geweld van talrijke oorlogjes die werden uitgevochten in dit grensgebied tussen Utrecht, Holland, Gelre en Brabant.
Heilige Barbarakerk.
Zoals in de naam al ligt besloten is de kerk gewijd aan de Heilige Barbara, de patroonheilige van Culemborg. Zij is niet de enige kerk in Culemborg die deze naam draagt. Ook de Oud Katholieke kerk en de Rooms-Katholieke kerk zijn aan dezelfde heilige gewijd en dragen ook haar naam.
De markt van Culemborg
We verlaten de markt en wandelen Culemborg uit.
Huis gebouwd in 1938
In 1938 waren er diverse bouwstijlen populair, waaronder de Moderne Stijl, het traditionalisme en de Art Deco. De Moderne Stijl, ook wel bekend als het Functionalisme, kenmerkte zich door strakke vormen, minimale versieringen, en het gebruik van moderne materialen. Het Traditionalisme, daarentegen, keek terug op historische stijlen, zoals de renaissancestijl, met statige en klassiek ingedeelde gevels. De Art Deco-stijl, met zijn geometrische motieven en luxe uitstraling, was ook een veelvoorkomende keuze.
1931 Bentley 4.25L Supercharged Birken Le Mans
Nederlands – Indisch oorlogsmonument
Monument voor de militairen uit Culemborg die in Indië zijn omgekomen.
De Plantage
De Plantage is in 1850 ontworpen door de beroemde architecten J.D en L.P. Zocher en aangelegd in de Engelse landschapsstijl. Zelfs de prullenbakken zijn in de stijl gemaakt.
Boerderij “Huize De Sleutel” uit 1885
Pijlkruid
Echte Valeriaan
De Bol Op Redichem
De Bol Op Redichem in Culemborg is de enig overgebleven buitenplaats langs de Beusichemse Dijk, ter hoogte van de Redichemse Waard. In 1640 liet Philips Theodoor van Waldeck-Pyrmont, graaf van Culemborg, ter plaatse een ‘Speel oft Sommerhuys’ bouwen. Het huis ligt aan het Rondeel, een oud wandelbos dat eveneens in 1640 is aangelegd. Het Rondeel bestaat uit een vierkant stelsel van lanen (carré). De lanen werden met iepen beplant, de tussenliggende vakken de ‘Percken’ met vruchtbomen. Het speelhuis werd op een hoogte gebouwd die de Kerswerff of De Bol genoemd werd. Het gebouw telde enige vertrekken en had aan de zijkant een traptorentje. In 1672 werd het huis door Franse troepen zwaar beschadigd en de lanen van het wandelpark gekapt. De bouwval is daarna afgebroken, maar de naam De Bol bleef behouden. In 1859 werd het perceel met aangrenzende landerijen verkocht aan het rooms-katholieke klein seminarie der Jezuïeten te Culemborg. In 1860 werd hier voor de paters en de leerlingen een ‘villa’ gebouwd die de naam ‘Tusculum’ kreeg, genoemd naar het buitenverblijf van Cicero in de bergen bij Rome. Hier verpoosde men zich tweemaal per week met balspelen als cricket en kegelen. In 1888 werd het Tusculum van 1860 door het huidige gebouw vervangen in neogotische en Chinese stijl. Om de spelen binnen te kunnen uitoefenen werd het voorste deel van het huis niet onderverdeeld en meer dan vijf meter hoog. In 1935 werd het seminarie verplaatst naar Apeldoorn. Het speelhuis der Jezuïeten raakte in verval. In 1961 werd het huis gered door aankoop door een particulier.
Via het Rondeel wandelen we verder
Het Rondeel is rond 1640 als wandelbos aangelegd door graaf Philips Theodoor van Waldeck Pyrmont, die na de dood van Floris II van Pallandt het graafschap had geërfd. Nicolaas van Geelkercken tekende een kaart, waarop hij ‘de Kruysalleeën’ – de lanenstructuur – inschetste. Het Rondeel is altijd in zijn oorspronkelijke vorm bewaard gebleven en heeft tot op vandaag zijn functie van wandelbos gehouden. Het is een vierkante ruimte, die wordt omgeven door lanen. Binnen de lanen bevindt zich een lanenkruis met op het kruispunt van de lanen een cirkelvormig bosje in het midden. De lanen waren vroeger beplant met iepen en op de tussenliggende percelen waren fruitbomen geplant. Langs de lanen staan nu met name populieren en essen. Op de kruispunten en in het midden staan kastanjes. De aanleg van het Rondeel is uniek in Nederland, vooral door de cirkelvormige ruimte in het midden. Er is nooit duidelijk geworden, wat precies de bedoeling hiervan was.
Boerderij uit 1918
Moeder aarde.
Beeld van een enorm dikke, bolvormige vrouw.
Limietpaal of Halfuurspaal.
Gebeeldhouwde, hardstenen limietpaal uit 1786 met opschriften. Gaf de grens aan tussen de v.m. graafschappen Buren en Culemborg. Op de rechter foto uit 1966 de oude limietpaal. De tekst op de paal: Liemiet schyding. Buuren 1 ½ uur Culemborg ½ uur
We wandelen verder door landgoed ’t Rijsbosch en Bloemstuiver richting Beusichem.
Gewone pastinaak en de grote kattenstaart maar ook de reuzen berenklauw zien we in dit gebied.
Beusichem
De paardenmarkt wordt sinds 1461 in Beusichem georganiseerd. Bestond de paardenmarkt in de eerste eeuwen uit de handelsplaats van de Betuwe van paarden, tegenwoordig is de paardenmarkt uitgegroeid tot een feest.
Steenfabriek de Bosscherwaarden.
In de uiterwaarden van de Lek bij Wijk bij Duurstede staat Steenfabriek Bosscherwaarden. Een in 1923 gestichte fabriek met ringoven en karakteristieke schoorsteen. Met zijn veertig meter hoge schoorsteen vormt de steenfabriek een markant punt in het rivierenlandschap. In 1991 verliet de laatste baksteen de oven en sloot de fabriek zijn deuren.
Peilschalen
Een peilmerksteen is een ingemetseld hardstenen blok met een ingehakte aanduiding van de hoogte ter plaatse. De aanduidingen verwijzen naar het door Rijkswaterstaat in 1885 ingevoerde Normaal Amsterdams Peil (NAP). Aanvankelijk werd het Amsterdams Peil (AP) als hoogtebepaling gebruikt, maar hierbij waren fouten ontstaan, die door Rijkswaterstaat na 1885 werden gecorrigeerd en voortaan ‘genormaliseerd’ genoemd werden. Stenen met de aanduiding AP dateren van voor de toegepaste correctie. Stenen met de inscriptie NAP zijn van na 1885.
Nicolaaskerk Ravenswaaij.
In 1573 verschansten soldaten van Willem van Oranje zich in de kerk. Spaanse troepen slaagden erin de soldaten te verdrijven door de kerk te verwoesten. Het kerkgebouw raakte intussen verder in verval en in 1611 werd tijdens de synode te Nijmegen een verzoek gedaan om financiële middelen voor de herbouw. De synode gaf hieraan echter geen gehoor. In 1616 werd een Maria-vicarie opgericht, met als doel geld in te zamelen voor de herbouw. In 1642 was er eindelijk voldoende geld beschikbaar en kon het werk worden aanbesteed. Op 10 april 1644 startte de Apeldoornse aannemer Paulus Peelen met de werkzaamheden. Nadat op 4 maart 1645 het opgeleverde kerkgebouw was goedgekeurd, kon op 30 maart de inwijding plaatsvinden.
Landhuis uit midden 19e eeuw
Langs de Lek
De Prinses Marijkesluizen is een sluizencomplex in het Amsterdam-Rijnkanaal
Het complex bestaat uit twee schutkolken en een keersluis om het Betuwepand van het Amsterdam-Rijnkanaal af te sluiten van de Lek. Deze sluizen weken af van de overige sluizen in het Amsterdam-Rijnkanaal. Meestal was op deze plek geen sluis nodig, alleen bij hoge afvoer van de Rijn moest het kanaalpand tussen Ravenswaaij en Tiel afgesloten worden. Er is daarom besloten om één sluiskolk te maken, die in principe alleen bij hoogwater op de Rijn als sluis gebruikt zou worden, en bij lagere waterstanden gewoon open zou staan. Maar om in die situatie voldoende doorvaartcapaciteit te hebben besloot men naast de sluis een keersluis aan te leggen. Om veiligheidsredenen moest deze keersluis dubbel uitgevoerd worden, waardoor het feitelijk ook een schutsluis werd. Daarnaast was het nodig om water te kunnen afvoeren naar de Rijn bij hoge waterstanden, hiervoor was een gemaal nodig. Later is nog een bredere keersluis aangelegd, omdat de doorvaartcapaciteit in de loop der jaren toch onvoldoende bleek.
Culemborg – Rijswijk. Een wandeling van 19 km.
Een Zeeuw in Bergen 