Etappe – 6, Hertogenpad

We beginnen deze wandeling in Uden nabij het Bernhoven ziekenhuis. Vanaf daar wandelen we naar het beginpunt van deze etappe. We wandelen door het natuurgebied De Maashorst, het voormalige vluchtoord Uden, passeren een voormalige spoorlijn, wandelen langs vliegveld Volkel om uiteindelijk bij het eindpunt van deze etappe aan te komen, Odiliapeel. Tijdens de wandeling komen we ook met enige regelmaat gedenktekens tegen die herinneren aan de eerste en tweede wereldoorlog, maar ook uit andere oorlogen. Daarnaast ook veel boerderijen, zowel oude als nieuwe.

De wandeling beginnen we bij het Bernhoven ziekenhuis in Uden.

Al vrij snel zien het eerste herdenkingsteken. Het betreft een herdenkingsteken van een overleden soldaat uit de oorlog in Afghanistan.

Natuurcentrum De Maashorst

Het Natuurcentrum De Maashorst is gevestigd in een oude boerderij in het gehucht Slabroek.

Het kabouterbos

Het gebied is al een oud gebied getuige de opgravingen die zijn gedaan. Zo vonden archeologen vorstengraven uit de vroeg ijzertijd, een begraafplaats uit de late prehistorie, het grootste bronsdepot van Nederland uit de Romeinse tijd en een aantal vergeten dorpen uit de middeleeuwen.

Nog een stukje geschiedenis…

Wandelen door de Maashorst

Het oude PNEM gebouw in Uden, voormalig transformatorhuis. In het gebouw is nu een theater gevestigd. In deze omgeving was gedurende de Eerste Wereldoorlog het Belgische vluchtelingenkamp “Vluchtoord” gevestigd.

Vluchtoord Uden

Langs de route komen we aantal informatieborden tegen die betrekking hebben op het voormalige Vluchtoord Uden.

Uiteraard hoort daar ook een monument bij.

Vluchtoord Uden was een opvanglocatie voor Belgische vluchtelingen, die in februari 1915 in gebruik genomen werd in Uden. In het vluchtelingenkamp woonden Belgen die het oorlogsgeweld in hun land ontvlucht waren tijdens de Eerste Wereldoorlog, tussen 1914 en 1918. Het Vluchtoord te Uden was geen concentratiekamp, maar een gewoon dorp waar de bewoners zich thuis moesten voelen in hun dorp. Deze gemeente had een uitgesproken Belgisch karakter, maar aan het hoofd van het kamp stond de regeringscommissaris, als vertegenwoordiger van de Nederlandse regering. De dagelijkse leiding was in handen van een ambtenaar die men de ‘burgemeester’ noemde. De registratie van de vluchtelingen werd opgedragen aan een soort van ambtenaar van de burgerlijke stand, verder was er een verplegingsdienst, een kledingdienst, een medisch-hygiënische dienst, een dienst voor het onderwijs en de volksontwikkeling, de godsdienstige verzorging en de dienst van de werkverschaffing. Vóór de ingebruikname van Vluchtoord Uden verbleven de vluchtelingen met name in tijdelijke kampen en doorgangshuizen, onder andere te Baarle-Grens, Vlissingen, Hulst en Bergen op Zoom, en het kamp te Hontenisse, dat vooral heeft gediend voor het tijdelijk opnemen van vluchtelingen die naar Zeeuws-Vlaanderen of West-Brabant kwamen.

Tussendoor ook nog deze vogel gespot! Voor zover ik dit kan beoordelen is dit een grote bonte specht!

Uit de lucht geschoten.

Een Engelse RAF navigator vertelt. “Het regent als ik wakker word. Meteen schiet me te binnen dat vandaag, 21 september 1944, een spannende missie op het programma staat. Vanaf het vliegveld Down Ampney in Engeland vliegen we naar een geïmproviseerde afwerpzone bij Oosterbeek in Nederland. Daar moeten we de ingesloten Airborne Division van voorraden voorzien. Als we later op de dag de afwerpzone naderen, nemen Duitse jachtvliegtuigen ons onder vuur…”

Mariniersperron

In de nadagen van de oorlog is Vliegbasis Volkel nog door de geallieerden gebruikt als vliegbasis voor hun offensief tegen de Duitsers, maar toen het front verder Duitsland in kwam te liggen werd het vliegveld verlaten. In 1946 werd het een marinierskamp, waar mariniers getraind werden voordat ze naar Indonesië uitgezonden werden. De mariniers reisden via halte Zeeland, wat vrij ver van het kamp lag. Daarom vroeg de kampcommandant in 1948 of de militaire treinen niet dichterbij de basis konden stoppen. De NS ging akkoord: de NS bouwde een perronnetje aan de vrije baan en plaatste een abri voor de dienstdoende officier van het Ministerie van Defensie. De weg naar het kamp werd met klinkers verhard. In 1949 was het conflict in Indonesië voorbij en werd Volkel weer in gebruik genomen als vliegveld.

Wachtpost 29 van het Duits lijntje

Op zijn wachtpost bewaakte en beveiligde de spoorwachter de spoorweg. Hij bediende de spoorbomen, sein, wissels en bruggen. Langs het Duits Lijntje stonden ooit 53 wachtposten.

Wachtpost 30, Halte Zeeland

Wachtpost 30 dateert van 1880 en werd vanaf 1884 ook gebruikt als stopplaats van het Duits Lijntje

Het Duits Lijntje was een treinverbinding tussen Oost en West. De spoorlijn werd in 1873 geopend door de Noord-Brabantsch-Duitse Spoorwegmaatschappij (NBDS). Het zorgde voor een rechtstreekse verbinding tussen de zeehavens Vlissingen, Antwerpen en Rotterdam en het Duitse achterland. Het lijntje loopt van Boxtel tot Wesel via 10 Nederlandse en 7 Duitse haltes. In de Eerste Wereldoorlog diende het Duits Lijntje als verbinding voor werknemers binnen Nederland en kwamen ook veel vluchtelingen op die manier Nederland binnen. In de Tweede Wereldoorlog is het Duits Lijntje voor de Duitsers van dienst geweest en aan het eind van de oorlog werd het door de geallieerden gebruikt om Duitsland binnen te vallen.

Duitse pantsertrein ontspoort op het Duits Lijntje.

Een bewoonster vertelt 10 mei 1940. “Midden in de nacht word ik gewekt door knarsende remmen van treinen op het spoor dat achter mijn huis loopt. Vreemd, want al vanaf 1931 stoppen er geen treinen meer bij de nabijgelegen Halte Zeeland…”

Ondertussen zijn we vliegbasis Volkel genaderd.

De Vliegbasis Volkel wordt samen met de Vliegbasis Leeuwarden en de helikopterbasis Vliegbasis Gilze-Rijen gerekend tot de Main Operating Bases van de Koninklijke Luchtmacht. Op de basis zijn circa 1500 militairen werkzaam.

In 1940 werd door Duitse troepen begonnen met de aanleg van een vliegveld bij de dorpen Volkel en Odiliapeel; een zogenaamde Nachtlandeplatz voor toestellen van de Luftwaffe. De plek werd uitgekozen vanwege de vlakke ligging en omdat er een spoorlijn lag. Het veld was op negen punten rondom voorzien van Flak. Aanvankelijk werden grasbanen gebruikt maar vanwege de drassigheid werden in 1942 twee elkaar kruisende verharde stenen banen aangelegd, aangevuld met een derde grasbaan. In 1943-1944 werd Volkel door diverse Luftwaffe-eenheden operationeel gebruikt: dit waren zowel vliegende, als overige eenheden. Na vertrek van de Luftwaffe werd het vliegveld in 1945 hersteld en onder codenummer B.80 in gebruik genomen door de RAF. Deze stationeerde er de 121 Wing (Typhoon), 122 Wing (Tempest) en de 126 Wing (Spitfire). Nadat deze vertrokken waren verbleef de 136 Wing (Mosquito) nog korte tijd op het veld waarna het niet meer gebruikt werd. Vanaf 1949 werd de basis gebruikt door het Korps Mariniers voor de basis- en onderofficiersopleiding. Eén startbaan werd gebruikt voor oefeningen van de Marine Luchtvaartdienst, de basis kreeg een nieuwe ingang, een kantine, een recreatiehal en een aantal simpele golfplaten constructies: zogenaamde Nissenhutten. In april 1950 namen de luchtstrijdkrachten het geheel over en bouwden het uit tot een vliegbasis. In 1951 werd Volkel aangewezen als eerste tactische vliegbasis in Nederland en tussen 1951 en 1952 werden vier vliegende squadrons opgericht (327, 328, 311 en 312 squadron). Na verplaatsing van 327 en 328 squadron werd in 1953 het 306 (fotoverkennings) squadron opgericht plus 313 squadron. Tijdens de jaren 1950 en 1960 werd op Volkel gevlogen met toestellen van de typen F-84 Thunderjet, T-33 T-Bird en F-84F Thunderstreak. Vanaf 1964 werd dit toestel vervangen door de Lockheed F-104 Starfighter, het eerste multirole gevechtsvliegtuig dat kon worden ingezet voor luchtverdediging, grondsteun, aanvallen op vijandelijke doelen en fotoverkenning. Aan het begin van de jaren 1970 werden met een grootschalig NAVO-project, betonnen vliegtuig- en commandobunkers gebouwd. Bij de toen in grote aantallen gehouden oefeningen lag de nadruk vooral op bescherming van de basis en op het verlenen van luchtsteun. Hoewel het in het verleden door het ministerie van Defensie nooit werd bevestigd of ontkend, vermoedde men dat de vliegbasis de locatie in Nederland is waar kernwapens zijn opgeslagen. Oud-premiers Ruud Lubbers en Dries van Agt hebben dit in 2013 ook bevestigd. Het zou gaan om 22 atoombommen van het type B61.

Naast oorlogsherinnering is er nog iets wat tijdens de wandeling opvalt, de grote veeteelt bedrijven!