Een Zeeuw in Bergen

Etappe – 3; deel – 1

Deze wandeling gaat vanaf het Belgische Boekhoute naar Terneuzen. Een groot deel van deze etappe gaat door het natuurgebied “de Braakman”

De wandeling begint in Boekhoute om weer op de route van het  grenslandpad te komen welke verder gaat  langs het Leopoldskanaal.

Leopoldskanaal

Zo komt de route langs de “Notelaarsbrug”. Dit is een baileybrug oorspronkelijk geplaatst in 1948 als tijdelijke brug, maar werd pas in 2018 vervangen. Een stille getuige van de bevrijdingsstrijd in de september- en oktoberdagen 1944 ‘De Slag om de Scheldemonding’.  De Notelaarsbrug leidt over het Leopoldskanaal. Dit deel van het Leopoldskanaal, van de Oesterputbrug tot Haven, werd gegraven in 1938. och zijn het allemaal stille getuigen van de bevrijdingsstrijd in de september- en oktoberdagen 1944 ‘De Slag om de Scheldemonding’. 

Isabellagemaal

Het vijzelgemaal verzekert de waterafvoer van het oostelijke pand van het Leopoldskanaal en de omliggende polders naar de Braakman (Westerschelde).
In totaal watert 17000 hectare poldergebied af via dit gemaal, waarvan 1700 hectare in Nederland ligt. Het gemaal heeft een maximale pompcapaciteit van 13 m/s. Op een jaar tijd wordt hier gemiddeld 30 miljard water verpompt.

Op de grens vinden we ook de “Dodendraad”.

De Draad, ook Dodendraad of Dodenhek genoemd, was een 332 kilometer lange draadversperring die tijdens de Eerste Wereldoorlog door de Duitse bezetters van België werd aangelegd langs de grens tussen het bezette België en het neutrale Nederland. In Duitse stukken werd de versperring officieel aangeduid als Grenzhochspannungshindernis. De versperring stond onder dodelijke elektrische spanning en moest verhinderen dat oorlogsvrijwilligers en Duitse deserteurs België ontvluchtten. Tevens moest het hekwerk verhinderen dat spionageberichten uit bezet gebied via Nederland geallieerde spionagediensten bereikten en diende het smokkel tegen te houden. De Draad kostte naar schatting vele honderden mensen het leven, maar kon niet voorkomen dat duizenden mensen op velerlei manieren de grens passeerden. Na de oorlog werd het dodenhek snel afgebroken.

Grenspaal 323

De haven werd door deze grensscheiding tussen de Grote Isabellapolder  en de haven van Boekhoute afgescheiden van Boekhoute. Vroeger waren er hier twee vaargeulen, nu nog maar één. GP323 stond vroeger aan de tweede vaargeul. Bemerk het rare topje, anders dan anders.

We wandelen verder langs het Isabellakanaal

Het Isabellakanaal verbindt de Braakman in Nederland met het Leopoldkanaal en dient als afwatering.   Ooit was de Braakman een brede zeearm, uitmondend in de Westerschelde. Nu is het een brede kreek in het gelijknamige natuurgebied. De Braakman ontstond door een opeenvolging van stormvloeden in de 14e en 15e eeuw. Lange tijd vormde dit water een natuurlijke barrière tussen Oost- en West-Zeeuws-Vlaanderen. Maar deze zeearm vormde ook de toegang tot de havens van Boekhoute, Philippine, Axel en Sas van Gent. ​Net als bij het Zwin sloeg ook hier de verzanding toe. Het graven van kanalen naar de diepere delen van de geul moest een vaarweg naar open water garanderen. Aanvankelijk was er eerst het Philippinekanaal uit 1899 dat de toenmalige vaargeul verbond met Philippine. Na de afscheiding van België (1830) weigerde Nederland het polderwater van Vlaanderen nog langer af te voeren via Sluis en Cadzand. Daarom werd toen het Leopoldkanaal (1845)aangelegd. Ook de mosselvissers van Boekhoute hadden te lijden van de afscheiding: Bouchauterhaven lag op Nederlands grondgebied. In 1920 kwam er een eind aan die boycot en sindsdien wordt het polderwater via het Leopoldkanaal en het Isabellagemaal op het Isabellakanaal geloosd. Via een zijkanaal maakten ook de vissers uit Boekhoutehaven er gebruik van. De Isabellahaven lag aan het kanaal. In 1952 werd De Braakman afgedamd om kustverkorting te bewerkstelligen. Tijdens de Watersnood van 1953 bewees deze dam zijn waarde: hij hield stand en voorkwam overstromingen in het achterland. Maar hij had ook gevolgen voor de vissers uit Philippine en Boekhoute: zij konden de zee niet meer bereiken en moesten een andere ligplaats of een ander beroep kiezen.
Na deze afsluiting van de Braakman kozen de garnalenvissers uit Boekhoute Breskens als thuishaven of gingen (net als veel vissers uit Philippine) over op fruitteelt. Achter het Isabellagemaal beginnen de uitgestrekte boomgaarden, die in het voorjaar wit en roze kleuren. En waar je het gehele jaar fruit kunt kopen. Vanaf hier kan je aan de horizon de kerktoren van Boekhoute-Dorp zien. Ooit liep de vaargeul door tot de kern van dit dorp. De naam Isabella komt in deze omgeving veel voor: het is de naam van de dochter van Philips II die tussen 1621 en 1633 regentes was in deze door de Spanjaarden bezette streek.

Zeeuws-Vlaanderen omstreeks 1700

Op de kaart hierboven is te zien dat de Braakman een voormalige zeearm is van de Westerschelde. Het gebied waar zich later de Braakman zou vormen, vormde in de vroege Middeleeuwen al een natuurlijke scheiding tussen het oosten en het westen van Zeeuws-Vlaanderen. De Braakman, oorspronkelijk ook Dullaert genoemd, is ontstaan door een opeenvolging van stormvloeden in de 14e en 15e eeuw. Bij de stormvloed van 1375 werd ten westen van Terneuzen (in het noordelijke deel van de latere Braakman) een groter binnenwater gevormd in wat eerder een landschap van slikken en schorren was. Dit woelige binnenwater wordt de Dollaert of Dullaert genoemd. Tijdens de Sint-Elisabethsvloed van 1404 verdween het eiland Wulpen, waardoor er meer water in het westelijke deel van de latere Westerschelde kon worden opgestuwd. De Dollaert vergrootte naar het zuiden en werd de Braakman. Tegelijkertijd ontstond er een verbinding tussen de Dollaert en de  Honte in het oosten, wat later de Westerschelde zou worden.

Bij het aquaduct (een brug) steken we het Isabellakanaal over. Vanaf daar wandelen we verder door de zuidelijke Braakmanbossen.

Noordelijke Braakmanbossen

Na mooie natuur doemt in de verte de industrie op.

Muraltmuur

Dijkverhogingssysteem bestaande uit langwerpige betonnen muurplaten met voetplaten die flexibel met elkaar verbonden zijn door muurlijsten met sponningen.

Betonnen dijkverhogingselementen volgens een systeem, ontwikkeld door ir. R.R.L. de Muralt van het Waterschap Schouwen. Het systeem werd toegepast sinds 1906. Deze verhoging werd geplaatst in 1933, het laatste jaar waarin dit systeem werd toegepast. Het betreft een nog nagenoeg aaneengesloten muur van ca. 1700 m lengte op een voormalige zeedijk van de Lovenpolder. Bij de afsluiting van de Braakman in 1952 heeft de dijk de functie als zeewering verloren.

Verder wandelend naar het eindpunt van deze wandeling passeren we de zuidelijke toegang van de Westerscheldetunnel.

Boekhoute – Terneuzen. Een wandeling van 22,9 km.

Hiermee komt een einde aan het Grenslandpad in Zeeuws-Vlaanderen.

Het pad gaat aan de andere kant van de Westerschelde tunnel verder en wel in Zuid-Beveland. De route gaat daar verder richting Brabant.