Utrechtpad Etappe – 6

Deze etappe begint in Scherpenzeel.

Scherpenzeel heeft een rijke geschiedenis en een schat aan monumenten. In het park is Huize Scherpenzeel te vinden, een kasteel waarover we voor het eerst lezen midden 14^e eeuw. Deze etappe kenmerkt zich verder door vele herkenningspunten van de Grebbelinie. De route gaat langs liniewallen, bunkers, schansen en dijken. We lopen verder via deze dijken langs het kasteel van Renswoude, we lopen tussen de bunkers door langs het Valleikanaal. In de Gelderse Vallei zien we nog het originele coulisselandschap. We vervolgen de route langs de Grebbelinie en de Heiligenbergerbeek naar Landgoed De Boom. Vandaar steken we over naar Landgoed Den Treek-Henschoten op de Utrechtse Heuvelrug. Dan door bossen en heidevelden naar Amersfoort.

Huis Scherpenzeel

In de 14e eeuw stond op de plaats van het huidige Huis Scherpenzeel al een versterkt huis. Dat was eigendom van de familie Van Scherpenzeel. Na 1636 waren respectievelijk de families Westerholt, Van Naamen en Royaards eigenaar. Halverwege de 19e eeuw kreeg het huis zijn huidige vorm: een niet al te groot, symmetrisch en sierlijk geheel: voor- en achtergevel hebben enkele kolommen, gedekt met tinnen; de zijgevels hebben elk twee trapgevels.
Het huis, het koetshuis en het poorthuis liggen in een park van circa zes hectare dat in 1859 werd ingericht in de Engelse landschapsstijl. In 1898 werd de tuin vernieuwd en in 1901 en 1909 aangepast.

De geschiedenis van Huis Scherpenzeel vind u hier.

Jachthuis gelegen aan de Luntersche Beek

Het gras ligt gereed om in te kuilen.

De route gaat verder richting Luntersche Beek waar we verder gaan over de Grebbelinie.

De Luntersche Beek begint net ten westen van Lunteren. Van hieruit stroomt de beek langs Renswoude om vervolgens na ongeveer 11 km uit te monden in het Valleikanaal ten zuiden van Scherpenzeel. Het in 1935-1941 gegraven Valleikanaal volgt over een lengte van 5 km de vroegere loop van de Lunterse Beek, die dan overgaat in de huidige Heiligenbergerbeek, vroeger ook Luntersche Beek genaamd.

We wandelen over de Grebbelinie langs de Luntersche Beek richting de Post van Lambalgen.

De kazematten die we onderweg tegenkomen dateren allemaal uit 1939-1940 en zijn van Nederlandse makelij.

Post van Lambalgen

Bij de aanleg van de Grebbelinie in 1745 werden bij Lambalgen een damsluis en een stenen redoute gebouwd. De laatste was een stenen verdedigbare toren, die was uitgerust met schietgaten. In vredestijd werden de schotbalken van de sluis erin bewaard. De toren bleef staan toen de liniedijk in 1793 werd omgevormd tot de Post van Lambalgen. Een lunet werd aangelegd tussen de Broekersloot en de Lunterse Beek. Voorts werd het liniaire tracé ter hoogte van de Lambalgerkeerkade voorzien van kanonemplacementen. Daar was ruimte voor 12 kanonnen, 2 mortieren en 4 houwitsers met ca. 70 artilleristen. Voor infanterie waren banketten aangelegd voor 260 man, die dekking konden vinden achter de borstwering. Een 5-tal ruiters zou moeten zorgen voor verkenning en het verzenden van boodschappen. De oude werken werden in de meidagen ’40 doorsneden met loopgraven. In de mobilisatieperiode werden tevens verschillende kazematten gebouwd. Een grote kazemat voor zware mitrailleur (Szw) kon vuur uitbrengen op het tegenoverliggend terrein waar de keerkade nog altijd deel van uitmaakte. Een andere bijzondere kazemat ligt wat verder verwijderd van het kanaal. De betonnen mitrailleuropstelling is een restant van de Grebbelinie-veldstelling uit 1939/’40. Tijdens de meidagen kwamen deze stellingen onder hevig vuur te liggen van de Duitse artillerie. Het zwaartepunt van de Duitse aanval kwam te liggen aan weerszijden van Lambalgen. Desondanks slaagden de verdedigers er in om een grootscheeps opgezette aanval af te slaan op 13 mei 1940, mede door de uitstekende samenwerking met de artillerie.

Fortificatie Lambalgen

Loopgraaf Liniedijk Woudenberg.

Aangezien de loopgraaf zich in een deplorabele toestand bevind, is het niet mogelijk om ze te betreden.

Deze loopgraaf, die opnieuw is aangelegd, was een onderdeel van de Grebbelinie. De Grebbelinie vormde in vroegere eeuwen een belangrijk onderdeel van de verdediging van Nederland. Via deze linie konden grote delen van de vallei tussen de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe onder water worden gezet. Dit zorgde voor een vertraging van een aanval van de vijand.

Soldaten konden zich er makkelijker in bewegen en de vijand bestoken. In 1939 werden soldaten hier massaal getraind voor het geval Duitsland zou binnenvallen, wat een jaar later gebeurde.

Watertoren Woudenberg

De watertoren in Woudenberg is in 1937 in opdracht van de ‘N.V. Veenendaalse Waterleidingsmaatschappij’ gebouwd. Hij heeft een hoogte van 34,5 meter en één betonnen waterreservoir met een inhoud van 205 m³. Onder het reservoir bevinden zich vier verdiepingen.

Damsluis bij de Pothbrug

De damsluis bij de Pothbrug uit 1865 diende als onderdeel van de Grebbelinie voor de regulering en doorvoer van het inundatiewater naar de lager gelegen inundatiekommen en het zo nodig keren van de Lunterse Beek, sinds 1937 het Valleikanaal.

Kazemat R002-P Duitse Pantherstellung

In 1944 aangelegd verdedigingswerk, bestaande uit een betonnen Duitse kanonkazemat. De kazemat is gebouwd in het kader van de uitbouw van de Duitse Pantherstellung en ligt ingegraven midden in de liniedijk.

Het betreft hier een flankerende betonkazemat. De kazemat was bewapend met een zware mitrailleur en was bedoeld voor flankerend vuur. De vijandzijde is gedekt door 1,20 m gewapend beton, terwijl het dak 1 meter dik is en de achterzijde 80 cm. Het schietgat met een schootsveld van 40 graden is gedekt door een uitsteeksel van beton, zodat de opening voor de vijand moeilijk was waar te nemen. De deur was uitgerust met een geweerschietgat. De kazemat heeft een rechthoekige plattegrond met afmetingen van 4,5 bij 3,45 meter, exclusief een uitkragende funderingsrand van 0,2 meter. De hoogte van de kazemat is 3,30 meter inclusief vloerplaat. In de omtrek van het dak zijn afschuiningen gemaakt om het afschampen van granaten te bewerkstelligen.

Roffelaarskade

De Roffelaarskade was oorspronkelijk de 3e komkering van de Grebbelinie. Aan het einde van de 18e eeuw werd het de vierde dwarsdijk, toen de Groeperkade nog aan het inundatiesysteem werd toegevoegd. De Roffelaarskade werd aangelegd in 1745, het jaar waarin ook de liniedijk gereed kwam. Op het punt waar linie en kade elkaar ontmoetten werd een Spaanse Redoute gebouwd; een stenen wachthuis met schietgaten. In de mobilisatietijd was het omliggende gebied geïnundeerd. Er stond een wachtgebouwtje op de kade, niet ver van het Valleikanaal. Iets ten noorden van de Roffelaar werden landmijnen gelegd, waarbij vier genisten omkwamen. Tijdens de meidagen werden de boerderijen ‘Sniddelaar’, Romselaar’ en ‘Zevenmorgen’ in de onmiddellijke omgeving van het verdedigingswerk in brand gestoken, in verband met Duitse patrouilles. Deze hadden verscheidene Nederlandse krijgsgevangenen gemaakt, maar durfden de stellingen niet te naderen; volgens de goed ingelichte Duitse inlichtingendienst lagen er een officier van het 21 R.I. met 270 soldaten. Meer weten over deze kade, klik dan hier.

Roffelaarsstuw met vistrap

Verder over de Roffelaarskade

Bruinenburgersluis

De Bruinenburgersluis was in vredestijd bestemd voor de doorvoer van het water van de Heiligenbergerbeek. De militaire bestemming was om bij het stellen van inundaties de afvloeiing van water uit de Heiligenbergerbeek (sinds 1937 Valleikanaal) te verhinderen. De Bruinenburgersluis uit 1786. Een sluis in de Liniedijk met een fraaie brug op de grens van Woudenberg en Leusden. Met een naam die tot de verbeelding spreekt; ze verwijst naar “Huise Bruinenburg”, een hofstede met een gracht en een torentje. Het ‘kasteeltje’ werd gesloopt in de 18e eeuw. Nu staat er een boerderij met de zelfde naam. Een plek ook die herinnert aan de oude loop van de Lunterse Beek en de aanleg van het Valleikanaal, die vanaf deze plek naar het noorden werd gegraven langs de liniedijk. De Lunterse Beek gaat westelijk over in de Heiligenbergerbeek, die via de Heiligenberg naar Amersfoort voert. Hier gingen waterloop en liniedijk tot de komst van het Valleikanaal in 1935 uiteen. Er was wel een liniegracht, waarvan gebruik werd gemaakt bij het graven van het Valleikanaal. Door schotbalken te plaatsen in de sluis, kon worden voorkomen dat het water van de gracht zou weglopen door de Lunterse Beek.

Heiligenbergerbeek

Ringslangbroeihoop.

Een broeihoop is een soort ‘mesthoop’ waarin ringslangen gemakkelijk in kunnen om eieren af te zetten. Door de combinatie van ruwe paardenmest, compost en takken onderstaat er een ideaal klimaat en een constante temperatuur.

Short Stirling monument (WO2)

Het monument Stirling bestaat uit een metalen boog met daarin metalen lijnen die een neerstortend vliegtuig en weilanden verbeelden. Boven op de boog zijn acht kristallen aangebracht. De metalen boog is bevestigd in een blok natuursteen. Voor de boog is op het natuursteen liggend een plaquette van zwart natuursteen aangebracht. De acht kristallen op de metalen boog staan symbool voor de acht slachtoffers van de crash.

Het monument is opgericht ter nagedachtenis aan de crash van de Stirling R9197 op 3 februari 1943. Op die datum vond boven de weilanden tussen Achterveld en Hamersveld een luchtgevecht plaats tussen een Engelse Stirling bommenwerper op weg naar Hamburg en een Duitse Messerschmitt nachtjager. De bommenwerper stortte met acht bemanningsleden neer aan de rand van Landgoed Den Boom, dicht bij de spoorbrug over de Luntersebeek. Acht jonge mannen, vijf Canadezen en drie Britten, kwamen bij deze crash om het leven. Zij zijn begraven op het Gemenebest Ereveld op de begraafplaats Rusthof.

Voormalige spoorlijn

Hier liep de voormalige spoorlijn Kesteren Amersfoort. Bij de brug zien we een paal met de letters SS. De spoorlijn van Kesteren naar Amersfoort, ook wel de Kersenlijn genoemd, werd geopend in 1886 en maakte deel uit van de verbinding Amsterdam – Keulen, via Amersfoort, Veenendaal, Nijmegen en Kleef.

Landgoed De Boom

Huis “De Boom” uit 1879.

In de tweede helft van de 19e eeuw begon, de adellijke familie De Beaufort, Mr. Arnoud Jan de Beaufort (geboren 1855) met de verwerving van landerijen, boerderijen en woningen in de omgeving van Hamersveld, Leusbroek, Asschat en Moorst in de (huidige) gemeenten Leusden en Woudenberg. In 1879 liet hij voor zijn gezin Huize De Boom bouwen.

Het oude jachthuis.

Jachthuis uit 1878/1879 , onderdeel van het historische buitenplaats De Boom. Nu het onderkomen van de Evangelische Genade Gemeente

Het oude koetshuis.

Het Koetshuis met woonhuis (koetsierswoning) en paardenstal uit 1878/1879 van de historische buitenplaats De Boom.

We wandelen verder langs de Oude Lunterse Beek richting landgoed “de Treek-Henschoten”.

Landgoed Den Treek-Henschoten.

Op de overgang van de Utrechtse Heuvelrug naar de Gelderse vallei ligt Landgoed Den Treek-Henschoten. Landgoed Den Treek-Henschoten is een van de grootste particuliere landgoederen van Nederland. De aandeelhouders van Den Treek-Henschoten zijn nazaten van de stichter van het landgoed, Jonkheer W.H. de Beaufort. In 1807 kocht hij de buitenplaats Den Treek met omliggende bossen en landerijen.
Bekende trekpleisters op het landgoed zijn de Pyramide van Austerlitz en het Henschotermeer.

Ook daar staan de orchideeën in bloei.

Bij een landgoed hoort natuurlijk ook een landhuis met alles wat daar bij hoort.

Het hoofdgebouw van Den Treek dateert van oorsprong uit de 17de-eeuw of eerder en ontwikkelde zich van boerderij met aangebouwde herenkamer tot buitenplaats. In 1807 is het huis door Willem Hendrik de Beaufort verbouwd tot een middenstuk met twee zijvleugels. Eind 19de-eeuw is het huis ingrijpend verbouwd en uitgebreid met een toren en een aanbouw tegen de zuidgevel. In 1949 volgde een tweede verbouwing. Het koetshuis aan de Treekerweg 46 is gebouwd in 1890-’92, samen met de dienstwoning, het poortgebouw en de ommuurde binnenplaats. De tuinmanswoning aan de dateert uit het einde van de 19de-eeuw en het jachthuis is gebouwd in 1838. Boerderij ‘De Ossenstal’ is gebouwd in 1887.

Meer weten over dit landgoed, klik dan hier.

Verder over landgoed Den Treek.

Filosofenpad Oud-Leusden

Alle waarlijk grote gedachten komen bij ons op terwijl we wandelen – Friedrich Nietzsche

Wandel het Filosofenpad en zet je denken in beweging! Het Filosofenpad nodigt je uit om na te denken over filosofische vraagstukken van alle tijden die nog altijd actueel zijn. Deze filosofische wandeling (1,5 km) over Landgoed ISVW en bos- en heidegebied Oud-Leusden leidt je langs tien kopstukken uit de geschiedenis van de filosofie. Meer weten over dit pad, klik dan hier.

VOLVO PV 544 van bouwjaar 1960

Met een blik op de A27 wandelen we verder richting het eindpunt van deze etappe.

Scherpenzeel – Amersfoort. Een wandeling van 21 km.