Zuiderwaterlinie etappe – 13

Van Fort Crèvecoeur langs de Maas naar Lithse Ham.

Het eerste wat we tijdens deze wandeling tegenkomen is de Hedelse Spoorbrug over de Maas.

De Hedelse spoorbrug is de middelste en oudste van de drie bruggen over de Maas bij ‘s-Hertogenbosch en Hedel. De oeververbinding, bestaande uit twee enkelsporige bruggen, die ten oosten van de Hedelse brug uit 1937 en ten westen van de Maasbrug bij Empel van de A2 ligt, werd gebouwd in 1870. De Hedelse brug bestaat uit een boog- en liggerbrug.

Vanaf de brug gaat de wandeling verder langs de Maas en wandelen daarbij o.a. door de uiterwaarden van de Maas richting Lith

Sluis bij Empel

Met de aanleg van het Máximakanaal, in december 2014 in gebruik genomen, werd het scheepvaartverkeer op de Zuid-Willemsvaart, dat door de binnenstad van ’s-Hertogenbosch loopt, omgeleid. Nu kunnen grotere schepen de vaarweg tussen Veghel en de Maas gebruiken. Om de hoogte te overbruggen werden in het Máximakanaal twee sluiscomplexen aangelegd, bij Hintham en bij Empel. Sluis Empel kan zowel worden gebruikt wanneer het water in de Maas hoger staat dan in het Máximakanaal als omgekeerd. Hij is onderdeel van de Empelsedijk, die bij hoogwater voor veiligheid zorgt. Ook om de sluis ligt een waterkerende dijk. De sluis heeft een extra voorziening, waarmee aanvaringen bij hoogwater worden voorkomen. Als die moet worden ingezet wordt de sluiskolk wat kleiner. Beide sluizen zijn zo ontworpen, dat er ook energie mee kan worden opgewekt. Het zou zelfs voldoende moeten zijn om de sluizen te bedienen!

Het Groote Wiel bij Empel.

Een wiel is een diep gat dat ontstaat door uitspoeling van grond als gevolg van een dijkdoorbraak. Om de doorgebroken dijk te herstellen werd meestal aan de polderzijde van het stroomgat een ringdijk gelegd, waardoor het wiel buitendijks kwam te liggen.

Museum Hertogsgemaal

Het Hertogsgemaal maakt onderdeel uit van het Complex De Blauwe Sluis ( 1768 en later)
Het Hertogsgemaal werd gebouwd in 1940 en is opgetrokken in sobere, doelmatige en traditionele stijl.
Het gemaal diende om water, zowel uit de Hertogswetering als uit de Hoefgraaf op de Maas te pompen. In de pompenkelder bevinden zich twee elektrisch aangedreven verticale Stork centrifugaalpompen. In de bovengelegen voormalige machinekamer staan twee verticale Heemaf elektromotoren.

Gemaal Caners

Het motorgemaal in het dorp Gewande is in 1933 gebouwd en is in gebruik geweest tot 1979. Het doel van het gemaal was om de binnendijkse polders Hoog en Laag Hemaal droog te malen en te lozen op de Maas. Thans zijn nog twee authentieke machines, een met een elektromotor en een met een dieselmotor aangedreven verticale schroefpomp, te bewonderen.

Fort Blauwe Sluis

De Blauwe Sluis ligt in de Maasdijk in de buurtschap Gewande. De weg op de dijk is plaatselijk bekend als Krommenhoek. Waarschijnlijk is hier al vanaf het begin van de veertiende eeuw een uitwateringssluis aanwezig geweest om het water van onder meer het waterschap Het Hoog Hemaal op de Maas te kunnen lozen.

In 1309 stelde hertog Jan II van Brabant het bestuursstatuut voor de Polder van der Eigen vast. Daarin wordt een sluis te Gewande genoemd, waarvan we mogen aannemen dat het de sluis in de monding van de Hertogswetering betrof. We weten dat er in 1568 en 1569 grote reparaties zijn verricht aan de sluis. De kosten (3.835 gulden) werden opgebracht door Lith, Lithoijen, Oss en Geffen. De naam Blauwe Sluis werd toen nog niet gebruikt, dat kwam pas in 1768. In aanleg vormde de sluis een aanvulling op het zogenaamde Blauwe fort en had zowel een uitwaterings- als een inundatiefunctie. Toen in de negentiende eeuw de stoomgemalen voor de afwatering van de verschillende weteringen werden aangelegd, verloor de sluis deels zijn functie. Die functie verviel geheel, toen in 1941 het naastgelegen Hertogsgemaal de lozingstaak overnam. Bij de dijkverhogingen in circa 1979 werd de sluis halverwege dichtgemetseld en in het dijklichaam opgenomen.

Zicht op de Maas vanaf de uitkijktoren bij Fort Blauwe Sluis

En we gaan weer verder door de uiterwaarden.

Oude gemeentehuis Maren-Kessel

Het witte dijkhuis met de naam ‘Camelot’ aan de Marense dijk was van 1908 tot 1958 het gemeentehuis van Alem, Maren en Kessel.

Het soldatenwiel bij Lith.

Een mooie waterpartij, overblijfsel van dijkdoorbraken van weleer. Dit wiel, een diepe waterplas, ontstond na een dijkdoorbraak door het Maaswater, dat, eenmaal buitendijks, door het polderland “muurde”. Het Soldatenwiel is een binnendijks wiel dat ontstaan is in 1795. Volgens een legende zouden hier soldaten in omgekomen zijn. Het was gemakkelijker om de dijk om het wiel heen te leggen dan het wiel te dempen. Vaak loopt de dijk om het wiel heen.

Fort Crèvecoeur – Lithse Ham. Een wandeling van 18,1 km.