Zuiderwaterlinie etappe – 2 Het Laag – Fort Henricus
De tweede etappe loopt via twee inundatie gebieden, te weten het Halsters Laag en het Oudlands Laag. De route gaat verder via het Oudlands bos richting Steenbergen naar het Fort Henricus. Het eindpunt van etappe 2.
Het Laag, ook Halsters en Oudlands Laag genaamd ligt langs de kreekrest Ligne of Bergse Water, die via de Steenbergse haven in verbinding stond met het Volkerak. Vroeger had Het Laag een militaire functie. Het was namelijk een inundatiegebied dat onderdeel was van de West-Brabantse waterlinie en het ligt dan ook tot anderhalve meter beneden NAP. Dit komt mede door de vervening, die reeds vanaf 1263 plaatsvond door de Vlaamse turfkoopman Willem van IJzendijke. Voor het transport van de turf werd de Vlaminkvaart gegraven.
Via de Dassenplas gaat de route verder richting het “Oudland”. Oudland is een natuurgebied dat licht onder Steenbergen en vormt een overgangsgebied van zeeklei naar zandgrond. Sinds de 13de eeuw vond er intensieve vervening plaats (vervening is het verwijderen van een veenbodemlaag uit een veenderij, doorgaans om het te gebruiken als brandstof).
Het Oudland ligt op de Naad van Brabant, waar pleistoceen zand overgaat in zeekleigebied. Hier werd sedert de 13e eeuw het veen ontgonnen ten behoeve van de moernering. In het laaggelegen, zuidelijk deel, De Krabben genaamd, zijn nog veenputjes te vinden. Bij het hogergelegen noordelijke gebied Eikelenberg is nog verkaveling uit de 14e eeuw herkenbaar. Vanaf de 19e eeuw zijn de lagere delen bebost, onder meer met populierenaanplant op rabatten. De hogere delen werden gebruikt als weiland. De Watersnoodramp van 1953 heeft de lagergelegen bosaanplant vernietigd, waarna nieuw bos is aangeplant. Enkel het bos bij Eikelenberg is ouder.
Via Welberg gaat de etappe verder richting Steenbergen.
De Witte Kerk in Steenbergen
De kerk van de Protestantse gemeenschap in Steenbergen, beter bekend als de Witte Kerk of Protestantse Kerk, is een kerkgebouw, een zogenaamde waterstaatskerk. Waterstaatskerk is de benaming voor Nederlandse kerkgebouwen die tussen 1824 en 1875 onder toezicht (en soms ook naar ontwerp) van ingenieurs van Rijkswaterstaat werden gebouwd, veelal met financiële steun van de landelijke overheid.
Sint Gummaruskerk Steenbergen
De katholieken hielden in de boerenschuren rondom Steenbergen hun diensten tot 1707, toen er een schuilkerk (opgedragen aan de heilige Gummarus van Lier) in de Kleine Kerkstraat werd opgericht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er in en rond Steenbergen hevig gevochten. De Gummaruskerk, die een enorm uitzicht over de gehele West-Brabantse regio bood, werd opgeblazen. Alle torens stortten in, het schip brandde compleet uit en al het glaswerk ging verloren.
Steenbergen werd waarschijnlijk gesticht in de tweede helft van de 13e eeuw en is sinds de eerste helft van de 14de eeuw te beschouwen als stad. Het heeft een rijke historie en groeide in de 14e en 15e eeuw, dankzij zoutwinning en handel met Antwerpen en Vlaamse steden als Brugge en Gent, uit tot een handelsstad. Toen door verschillende oorzaken de economische neergang was ingezet, werd Steenbergen in de 16e eeuw belangrijker als vesting- en garnizoensstad.
De vesting maakte vanaf 1628 deel uit van de West-Brabantse waterlinie.
Guy Gibson Propellormonument
Het monument in het Stadspark te Steenbergen is opgericht ter nagedachtenis aan de geallieerde vliegers Guy Gibson en Jim Warwick, die op 19 september 1944 sneuvelden toen hun Mosquito bommenwerper in Steenbergen neerstortte.
In mei 1943 was Guy Gibson ‘Wing Commander’ van negentien Lancaster-bommenwerpers die een aanval op de Duitse Ruhrdammen moesten uitvoeren. Hiervoor was een speciale bom ontworpen door Barnes Wallace. Na lang oefenen door geselecteerde bemanningsleden in Engeland werd op 16 mei 1943 de aanval op de dammen uitgevoerd (Möhne/Eder/Sorpe/Lister). Van de negentien bommenwerpers met 133 bemanningsleden keerden negen niet terug. 56 bemanningsleden verloren hierbij hun leven. Enkelen op de heen- of terugweg boven Nederland. De overigen sneuvelden bij de aanval. Guy Gibson is bij een latere opdracht in een Mosquito met zijn navigator Jim Warwick neergeschoten. Om de radar te ontwijken vloog hij zo laag, dat een dijk hem fataal is geworden.
Haven Steenbergen centrum
Het oudste gedeelte van de haven dateert van de 14e eeuw; het uitgegraven verloop naar de Vliet, is jonger en is een voormalig onderdeel van de vestingwerken van Steenbergen; waartoe ook het voormalige Fort Henricus aan de monding van de haven behoorde. De haven is tot aan de jaren zeventig druk bevaren door vrachtschepen die suikerbieten naar de in Steenbergen gevestigde suikerfabriek brachten, totdat deze werd verplaatst naar het naburige Dinteloord. Een viertal 19e-eeuwse opslagschuren aan het begin van de haven herinneren nog aan deze vroegere industrie.
Aquaduct Steenbergen aan Zee
Het aquaduct is gelegen aan de westzijde van Steenbergen, waar de A4 is aangelegd tussen Dinteloord en Halsteren. Dit sloot een ontbrekende schakel van de A4 tussen Rotterdam en Antwerpen. Het aquaduct ligt op maximaal 3,25 meter beneden NAP. Het is een relatief klein aquaduct, met een doorvaartbreedte van 10 meter met aan weerszijden 5 meter voor ecologische zones. Het aquaduct gaat onder de zogenaamde Steenbergse Haven door, een smal kanaal van 25 meter breed. Dit kanaal loopt dood in Steenbergen.
Fort Henricus
Een speelbal tussen de Spaanse troepen en de Staatsen, dat was Steenbergen. Keer op keer werd het vestingstadje veroverd en geplunderd. Fort Henricus is aangelegd in 1626 ter verdediging van de haven en sluis van Steenbergen. Die sluis was belangrijk voor de inundatie. Het fort is conform een ontwerp van David van Orliens gebouwd, deels in de Graaf Hendrikpolder en deels in de schorren en slikken die later (in 1649 resp. 1788) zijn bedijkt als de Oude en de Nieuwe Vlietpolder. Het fort heeft vijf bastions en een natte gracht met een contrescarp. De hoornwerken, bastions en gracht van Fort Henricus maakten Steenbergen een onneembare vesting. In 1809 is het fort voor de laatste keer in paraatheid gebracht, Napoleon zette zijn kanonnen voor het laatst klaar, uit angst voor een Britse invasie. in verband met de mogelijke Britse invasie in Zeeland. Kort erna werd fort Henricus afgebroken. Er konden wel 450 soldaten in Fort Henricus in Steenbergen. Met 11,5 hectare was deze Hendrik een van de grootste forten in het Zuidwesten van de Republiek der Nederlanden!
Wandeling 2, Het Laag – Fort Henricus. een afstand van 14,7 km.
Een Zeeuw in Bergen 